Bệnh Phenylketon niệu là gì? Nguyên nhân và cách điều trị
Phenylketon niệu (PKU) là một chứng rối loạn chuyển hóa axit amin, từ đó gây ra những bất thường về nhận thức và hành vi do phenylalanine huyết thanh tăng cao. Phenylketon niệu xảy ra chủ yếu do nguyên nhân di truyền, vì vậy việc nâng cao nhận thức về bệnh để phòng ngừa là vô cùng quan trọng trước khi mang thai & sinh con. Sau đây, GENOLIFE sẽ cung cấp cho quý vị tất tần tật các thông tin về bệnh lý di truyền PKU.
1. Tìm hiểu về bệnh Phenylketon niệu
Phenylketon niệu là bệnh di truyền có tỷ lệ mắc khá cao (1/10.000 – 20.000). Điều đáng nói, đây lại là một bệnh lý nguy hiểm, ảnh hưởng trực tiếp tới sự phát triển trí tuệ của trẻ.
Phenylketon niệu (PKU) là gì?
Phenylketon niệu (PKU) là một rối loạn chuyển hóa Phenylalanin (Phe) thành Tyrosine (Tyr) do thiếu hụt enzyme Phenylalanine hydroxylase. Tình trạng này khiến cơ thể bị thiếu hụt Tyrosine (Tyr) – một thành phần quan trọng trong việc sản xuất serotonin, catecholamine, melanin và hormone tuyến giáp. Trong khi đó, lượng Phe không thể chuyển hóa được sẽ tích tụ lại trong cơ thể, gây độc cho máu và các mô.
Triệu chứng bệnh Phenylketon niệu
Bệnh lý Phenylketon niệu thường xuất hiện kèm với các triệu chứng như:
- Chậm phát triển: Ngoài chậm phát triển về thể chất, trẻ mắc bệnh PKU còn có những dấu hiệu bất thường về trí tuệ, điển hình như chỉ số IQ thấp và rối loạn phát triển ngôn ngữ.
- Bất thường thần kinh: Một số trường hợp trẻ mắc PKU bị dị tật tiểu não do teo não và co giật tái phát nhưng biểu hiện này sẽ giảm dần theo độ tuổi.
- Da khô và dễ bị chàm
- Tóc nhạt màu và thường có màu nâu
- Nước tiểu có mùi khó chịu
Nếu không được phát hiện và điều trị sớm, trẻ mắc bệnh Phenylketon niệu có thể phải đối mặt với một số biến chứng như:
- Đầu nhỏ
- Dễ kích động
- Dị tật vận động
Trẻ mắc bệnh Phenylketon niệu không được điều trị sẽ mất đi khả năng tự chăm sóc bản thân, tuổi thọ ngắn (thường dưới 30 tuổi).
2. Nguyên nhân gây bệnh Phenylketon niệu
Bệnh Phenylketon niệu xảy ra do mất cân bằng Phenylalanin (Phe) và Tyrosine (Tyr). Chúng ta cần hiểu rằng, Phe là một loại axit amin thiết yếu của cơ thể, đóng vai trò tổng hợp protein và chuyển hóa thành Tyr. Tuy nhiên để chuyển hóa được từ Phe thành Tyr thì cần tới một loại enzyme mang tên Phenylalanine hydroxylase.
Thiếu hụt enzyme Phenylalanine hydroxylase là nguyên nhân trực tiếp khiến cơ thể không thể chuyển hóa được Phe thành Tyr, kết cục gây nên bệnh PKU. Nguyên nhân gián tiếp khiến cơ thể bị thiếu enzyme Phenylalanine hydroxylase là do đột biến gen. Trẻ mắc bệnh PKU thường có bố và mẹ cùng mang đột biến gen. Theo cơ chế di truyền của bệnh đơn gen lặn trên NST thường, khi cả bố và mẹ cùng mang gen gây bệnh PKU sẽ có 1/4 nguy cơ sinh con có biểu hiện bệnh.
3. Phenylketon niệu (PKU) có chữa khỏi được không?
Hiện tại, vẫn chưa có phương pháp điều trị cụ thể cho bệnh Phenylketon niệu. Nói cách khác, bệnh PKU đến nay vẫn chưa thể chữa khỏi hoàn toàn. Thay vào đó, các bác sĩ chỉ có thể đưa ra phác đồ điều trị nhằm giảm nhẹ các triệu chứng của bệnh thông qua chế độ dinh dưỡng đặc biệt.
Người mắc PKU cần thực hiện nghiêm ngặt chế độ ăn hạn chế phenylalanin suốt đời đồng thời bổ sung vitamin và khoáng chất. Phenylalanine có mặt trong tất cả các nguồn protein từ động vật và thực vật, cũng như trong các chất tạo ngọt nhân tạo. Do đó, trẻ mắc PKU cần tránh các thực phẩm giàu protein như thịt, trứng, sữa, phô-mai, thay vào đó là các thực phẩm có lượng protein thấp như rau, trái cây và các loại sữa đã được xử lý để tách phenylalanine.
Việc điều trị bằng chế độ dinh dưỡng cần phải được thực hiện nghiêm ngặt và kịp thời, đặc biệt là trong giai đoạn trẻ dưới 4 tháng tuổi, để ngăn ngừa các biến chứng hiệu quả.
Nếu dinh dưỡng được cung cấp đúng cách ngay từ khi sinh ra, trẻ có thể phát triển bình thường. Tuy nhiên, nếu việc điều trị bị chậm trễ hoặc chế độ dinh dưỡng không được tuân thủ nghiêm ngặt, có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng, và tình trạng tổn thương não sẽ phụ thuộc vào mức độ của các biến chứng đó.
>>>>>>> Xem thêm: Bệnh Teo cơ tủy sống (SMA) có nguy hiểm không?
4. Cách phát hiện sớm bệnh Phenylketon niệu
Bệnh Phenylketon niệu (PKU) được phát hiện sớm thông qua sàng lọc sơ sinh bằng xét nghiệm lấy máu gót chân trong vòng 48-72h đầu tiên sau khi trẻ ra đời. Kết quả sàng lọc sơ sinh là cơ sở quan trọng để chẩn đoán các bệnh lý di truyền đơn gen ở trẻ (trong đó có PKU).
Tuy nhiên, khi trẻ sinh ra thì sự đã rồi, để phòng tránh bệnh lý Phenylketon niệu trước sinh, các cặp đôi được khuyến cáo nên làm xét nghiệm người lành mang gen bệnh (Carrier Screening). Cần hiểu rằng, căn nguyên sâu xa của PKU là do đột biến gen từ phía bố mẹ. Do đó phát hiện sớm bất thường gen từ phụ huynh tạo tiền đề quan trọng cho sự chào đời của một đứa trẻ khỏe mạnh.
Xét nghiệm người lành mang gen bệnh (Carrier Screening) giúp các cặp đôi tầm soát gen bệnh PKU trước trong khi mang thai 3 tháng đầu. Phát hiện sớm là cơ sở để các cặp đôi có thể lựa chọn phương pháp thai sản phù hợp nhằm loại bỏ gen bệnh di truyền.
Gói xét nghiệm VISTA tại GENOLIFE
Các gói xét nghiệm người lành mang gen bệnh tại GENOLIFE bao gồm:
- VISTA 11 bệnh
- VISTA 172 bệnh
- VISTA 1200+ bệnh
Trong đó, VISTA 11 bệnh là gói tầm soát cơ bản nhất, có khả năng phát hiện những đột biến gen gây nên 11 bệnh lý di truyền đơn gen phổ biến là:
- Phenylketon niệu
- Loạn dưỡng cơ Duchenne
- Hemophilia B
- Rối loạn dự trữ Glycogen loại II
- Rối loạn chuyển hóa Galactose
- Mất thính lực di truyền lặn thể 1A
- Tan máu bẩm sinh Thalassemia thể Alpha
- Tan máu bẩm sinh Thalassemia thể Beta
- Mất thính lực di truyền lặn thể 4 với cổng tiền đình giãn rộng
- Bệnh Wilson
- Bệnh cystic fibrosis xơ nang
Kết luận
Trên đây, GENOLIFE đã cung cấp những thông tin cơ bản nhất về bệnh Phenylketon niệu. Cần nhớ rằng, nếu không điều trị kịp thời thì PKU thực sự là một hiểm họa. Nếu quý vị còn bất cứ thắc mắc nào liên quan tới bệnh PKU hoặc xét nghiệm VISTA, hãy liên hệ với chúng tôi ngay theo Hotline 1900.638.023 để được giải đáp.
Viện Công nghệ Di truyền GENOLIFE
Địa chỉ: TT03A-6 Hoàng Thành City, KĐT Mỗ Lao, Mộ Lao, Hà Đông, Hà Nội
Facebook: https://www.facebook.com/genolife.com.vn
Email: info@genolife.com.vn
Hotline: 1900.638.023
